Η ιστορία του αδιάβροχου jacket

Από την αρχαιότητα μέχρι τα 60’s.

Η ιστορία του αδιάβροχου jacket ξεκινάει χιλιάδες χρόνια πριν – πολύ περισσότερα από ότι θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος το 2019. Οι άνθρωποι που το εφεύραν είναι εκείνοι που το χρειάζονταν περισσότερο. Στο πέρασμα των χρόνων η εξέλιξη του αδιάβροχου ήταν η απάντηση σε πρακτικά προβλήματα. Βήμα-βήμα προοδεύσαμε από φυσικά υλικά σε τεχνητά. Κατόπιν, σε πλήρως συνθετικές μεμβράνες και επιστρώσεις του σήμερα.

Οι πρώτοι Ινουίτ αποτελούσαν μαζί με τους Γιουπίκ τους πρώτους Εσκιμώους (*Π3). Ήταν κάτοικοι σε ένα απέραντο χιονισμένο τοπίο και έπρεπε να επιβιώσουν σε συνθήκες πολικού ψύχους καθώς μιλάμε για τον αρκτικό κύκλο. Κυνηγούσαν με κοντάρι και λόγχιζαν την λεία τους πλέοντας πάνω σε καγιάκ στον Αρκτικό Ωκεανό. Η κωπηλασία στον ωκεανό είναι από μόνη της επικίνδυνη αλλά οι Ινουίτ έπρεπε να μείνουν στεγνοί από την θάλασσα και τον ιδρώτα ώστε να παραμείνουν ζωντανοί σε τόσο χαμηλές θερμοκρασίες (*Π1).

Οι λιγοστοί πόροι της αφιλόξενης φύσης δεν τους εμπόδισαν να θριαμβεύσουν. Θεωρώντας θησαυρό κάθε κομμάτι της λείας τους ανακάλυψαν ότι τα στεγνωμένα εντόσθια από την φώκια και την φάλαινα ήταν αδιάβροχα, διαπνέοντα, λεπτά –ημιδιάφανα κυριολεκτικά– και ελαφριά (*Π2). Η χρησιμότητα των εντόσθιων σε αυτά τα ζώα (όπως και στον άνθρωπο) είναι να κρατάνε τα υγρά αλλά ταυτόχρονα να επιτρέπουν στις θρεπτικές ουσίες να απορροφούνται από το σώμα. Πρόκειται για την ίδια αρχή που ζητάμε από τα αδιάβροχα jacket, να κρατάνε έξω το νερό αλλά να αφήνουν τον ιδρώτα να διαφεύγει και να μην αθροίζεται.

Η ιδιοφυής τέχνη των Ινουίτ δεν σταματούσε εκεί. Περιλάμβανε την χρήση υπολειμμάτων από κόκκαλα για να φτιάξουν κόλλα και με αυτό να σφραγίσουν τις ραφές των ξεχωριστών τμημάτων. Επιβεβαίωναν μάλιστα την καλή αδιαβροχοποίηση γεμίζοντάς τα με νερό και βλέποντας αν “χάνουν”. Η μέθοδος απέδιδε πολύ αποτελεσματικά ενδύματα.

Σε παρόμοια χρονολογική θέση τοποθετούμε την Νότια Αμερική που ξεκίνησε να αδιαβροχοποιεί τα ρούχα και τα παπούτσια με ελαστικό γαλάκτωμα από τα καουτσουκόδεντρα (καουτσούκ: ξύλο που ρέει) (*Π1).

Στην Κίνα (αλλά και με μερικές αναφορές στην νεολιθική Ευρώπη επίσης) μια άλλη διαπνέουσα αδιάβροχη μεμβράνη χρησιμοποιήθηκε σε κάπες και καπέλα, ήταν το γρασίδι και τα φύλλα (*Π1). To μινό (mino, 蓑) είναι ένα παραδοσιακό Ιαπωνέζικο αδιάβροχο φτιαγμένο από άχυρο. Τα παραδοσιακά μινό είναι μακριά για να καλύπτουν όλο το σώμα (*Π4).

Οι προβιές των ζώων ήταν επίσης εκ του φυσικού τους ανθεκτικές στο νερό και διατηρούσαν τις θερμομονωτικές τους ιδιότητες ακόμα και βρεγμένες. Εξαιτίας της δομής της γούνας τα φυσικά έλαια βοηθούν να αποβάλλεται το νερό και να μην διαποτίζει το δέρμα (*Π1).

Από το 1900π.χ. άνθρωπος έπλεκε με μαλλί ενδύματα που διώχνουν την βροχή και κρατάνε την θερμοκρασία στο σώμα ακόμα και νοτισμένα (*Π1).

Οι Κινέζοι ήταν επίσης εφευρέτες της λίπανσης των ενδυμάτων. Διαποτίζοντας το μετάξι με φυτικά έλαια το έκαναν ανθεκτικότερο και αδιάβροχο ενώ παράμενε ελαφρύ και ελαστικό. Ακόμα και σήμερα μπορεί να αγοράσει κανείς παραδοσιακές κινέζικες διαποτισμένες μεταξωτές ομπρέλες. Είναι οι πιο κομψές που υπάρχουν (*Π1), (*Π11).

Τα μεγάλα καράβια που ταξίδευαν στους ωκεανούς είχαν πανιά από λινό (φυτό λινάρι) και αργότερα από βαμβάκι. Αρχικά μούσκευαν τα πανιά σε (αλεσμένο) λιναρόσπορο και παρόμοια έλαια για ανθεκτικότητα. Στην συνέχεια οι ναυτικοί ξεκίνησαν να εφαρμόζουν την τεχνική και στα ρούχα τους. Έτσι ανακάλυψαν τα παροιμιώδη ναυτικά αδιάβροχα – μπουφάν μεγάλα και βαριά που έμοιαζαν με κάπες. Με αυτόν τον τρόπο κρατούσαν το σπρέι της θάλασσας μακριά. Αλλά το βάρος και η ακαμψία έκαναν την χρήση του να δυσχεραίνει τις εργασίες στο καράβι (*Π1).

Για να λύσουμε το βάρος και την ακαμψία οδηγηθήκαμε στα επι-κερωμένα βαμβακερά ενδύματα που κυκλοφορούν ακόμα και σήμερα. Καθώς αυτή η τεχνική βιομηχανοποιήθηκε στην Σκωτία στα 1800 το βαμβάκι έγινε πιο πυκνό στην πλέξη. Επίσης, τα φυσικά έλαια που είχαν χαμηλή θερμοκρασία ρευστοποίησης και έσταζαν στον ζεστό καιρό αντικαταστήθηκαν από παραφίνη. Πρόκειται για ένα λάδι που διατηρεί την υφή του κεριού σε διευρυμένες θερμοκρασίες. Η παραφίνη κάλυπτε το βαμβάκι σε επιφάνεια και γέμιζε τους πόρους έτσι ώστε να μην κρατάει αλλά ούτε και να απορροφάει νερό. Όπως και στα σημερινά σύγχρονα υφάσματα η βροχή θα παραμείνει σε στάλες πάνω στο ρούχο και θα τρέξει με την βαρύτητα να φύγει. Επιπλέον, ο διαποτισμός των βαμβακερών ινών αυξάνει την αντοχή τους (αντοχή εφελκυσμού) και έτσι το jacket γίνεται πιο ανθεκτικό σε φθορές και αντέχει περισσότερη χρήση (*Π1).

Το 1823 ένας χημικός από την Σκωτία πατένταρε μια μέθοδο για να ενώσει δύο φύλλα υλικών. Τα τοποθέτησε ανάμεσα σε επιφάνειες καουτσούκ (από τις Ινδίες) διαλυμένες σε νέφτι. Οι πολύ λεπτές στρώσεις καουτσούκ και τα δύο φύλλα υλικών αποτέλεσαν την πρώτη μεμβράνη τριών στρωμάτων (3 layer membrane). Εντελώς αντιανεμικό και αδιάβροχο το jacket του Charles Macintosh (αργότερα διαφημίστηκε ως Mackintosh) είχε πολύ όμορφη εμφάνιση, μαλακό και ελαστικό. Ήταν ένα μεγάλο βήμα προόδου για τα σημερινά αδιάβροχα. Σύντομα, άλλα τοπικά εργοστάσια υιοθέτησαν την μέθοδο για να κατασκευάσουν σειρές ρούχων “επιδόσεων” για σπορ όπως κωπηλασία, οδήγηση και σκοποβολή (*Π1), (*Π2).

1839. Η πρόοδος απέδειξε αυτήν την λύση διάλυσης καουτσούκ σαν ατελή. Καθώς ραβόταν το ένδυμα μοιραία τρυπούσε το καουτσούκ επιτρέποντας νερό να μπει μέσα. Αλλά και τα φυσικά έλαια στην επιφάνεια του μαλλιού έφευγαν με την πάροδο του χρόνου. Ακόμα, γινόταν άκαμπτο στον κρύο καιρό και έλιωνε αν το άφηνες να ζεσταθεί πολύ στον ήλιο. Αυτό αντιμετωπίστηκε με την ανακάλυψη του βουλκανισμένου καουτσούκ το 1839 (*Π5). Η θερμική επεξεργασία με θείο από τον (αυτοδίδακτο και σχεδόν χρεωκοπημένο αλλά δαιμόνιο) Charles Goodyear σήμαινε την ανακάλυψη του ευλίγιστου, αδιάβροχου και καλουπόσιμου ελαστικού. Παρόλο που με αυτό το βήμα ξεπεράστηκαν τα Mackintosh τα πρότερα παραμένουν ένα εμβληματικό ένδυμα ως σήμερα. (*Π1), (*Π2), (*Π6)

Το 1877 o καπετάνιος Helly Juell Hansen της Νορβηγίας χρησιμοποιεί κηρωμένο λάδι λιναρόσπορου για να φτιάξει άνετα ρούχα για ναυτικούς του ώστε να αντέχουν το σκανδιναβικό κρύο. Η πατέντα έχει επιτυχία, κατασκευάζει με την γυναίκα του Μαργαρίτα κομμάτια προς πώληση. Ένα χρόνο αργότερα κερδίζει βραβείο στην διεθνή έκθεση του Παρισιού το 1978. (*Π2) (*Π8).

Το 1894 η Barbour ιδρύεται στην νότιο-ανατολική Αγγλία κατασκευάζοντας κηρωμένα ρούχα εργασίας για ψαράδες, λιμενικούς και εργαζόμενους σε ναυπηγεία. Προϊόντα από την Barbour διατίθενται ακόμα και σήμερα. Ένα σχέδιο από τις αρχές του 1900 που φαίνεται στην πιο κάτω φωτογραφία δοκιμάστηκε από τον Wes Siler για τα τελευταία 8 χρόνια. “-Είναι αντιανεμικό και αδιάβροχο jacket όπως και τα υπόλοιπα που έχω στο “οπλοστάσιό” μου. Είναι ανθεκτικό σαν δερμάτινο αλλά είναι βαρύ. Παρόλο που αναπνέει σχετικά καλά δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τις σύγχρονες μεμβράνες στην άνεση λόγω βάρους. Θα το περάσω κερί τώρα για πρώτη φορά για να ανανεώσω την αδιαβροχοποίησή του αλλά και να επανακτήσει την αντοχή του.” (*Π1) (*Π9)

Το 1879 ο Thomas Burberry (επαν)εφευρίσκει την καπαρντίνα. Ο όρος υπήρχε ήδη από τον 15ο και 16ο αιώνα για παρεμφερή ενδύματα σε εμφάνιση. Ο επαναπροσδιορισμός την καπαρντίνας πατεντάρεται αρκετά αργότερα, το 1988. Πρόκειται για ύφασμα με χαρακτηριστική πλέξη (πολύ περισσότερο στημόνι απ΄ ότι υφάδι) αδιαβροχοποιημένο με λανολίνη (εκκρίνεται από τους σμηγματογόνους αδένες των ζώων που φέρουν μαλλί). Η αδιαβροχοποίηση γίνεται στην ίνα πριν την πλέξη. Η πλέξη στριμμένου μαλλιού ή στριμμένου μαλλιού μαζί με βαμβάκι ήταν πολύ πυκνή, πολύ ελαφριά και υδατοαπωθητική αλλά σαφώς πιο άνετη από τα υφάσματα με καουτσούκ. Για να βοηθήσει επιπλέον την διαφυγή της ζέστης και την διαπνοή του ιδρώτα, η καπαρντίνα κατασκευαζόταν με ανοίγματα εξαερισμού στην πλάτη και τις μασχάλες. Μια ακόμα καινοτομία ήταν η ραφή μανικιού με δυνατότητα περιστροφής (pivot sleeve). Η καπαρντίνα της Burberry θα γινόταν μέλος σε πολικές αποστολές (1911 Roald Amundsen, πρώτος άνθρωπος στο Νότιο Πόλο & 1914 Ernest Shackleton, διάσχιση Ανταρκτικής). Το 1924 ένα τέτοιο jacket φορούσε ο George Mallory στην 3η του Βρετανική αποστολή να κατακτήσει το Έβερεστ (αποκόπηκαν με τον Andrew “Sandy” Irvine από το γκρουπ 245μ κάτω από την κορυφή και βρέθηκαν 75 χρόνια αργότερα – άγνωστο αν ήδη είχαν κατακτήσει την κορυφή). Από είδος ενδυμασίας η καπαρντίνα σταδιακά έδωσε το όνομά της στο σχετικό ύφασμα και χρησιμοποιήθηκε ευρέως στα 50’s σε ενδύματα μόδας. Με το ξέσπασμα του 2ου ΠΠ ο Βρετανικός Στρατός θα κάνει σύμβαση με την Burberry για να προβούν σε κάποιες αλλαγές. Η ζώνη με D-ring και οι επωμίδες ιυοθετούνται και η καπαρντίνα αποκτά την σημερινή αναγνωρίσιμη κλασσική μορφή της που φοριέται ως τις μέρες μας. Το μαλλί όμως σαν πρώτη ύλη είναι ακριβό και επιπλέον έγινε δυσεύρετο κατά τον 2ο ΠΠ. Ακόμα, η καπαρντίνα δεν ήταν εντελώς αδιάβροχη με την σύγχρονη έννοια του όρου. Αν την βυθίσεις μέσα σε νερό θα μουλιάσει. Οπότε, άνοιξε ο δρόμος για νέα υλικά, παράγωγα του πετρελαίου καθώς η παραγωγή τους ήταν αρκετά πιο οικονομική. (*Π1), (*Π2), (*Π7), (*Π10)

Πόσο δυνατό μπορεί να γίνει το βαμβάκι με λάδι; Λοιπόν, δεν είναι ανθεκτικό στην τριβή σε τέτοιο βαθμό που θα προφυλάξει από ένα σοβαρό ατύχημα με μοτοσυκλέτα αλλά ήταν το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για μοτοσυκλετισμό off-road μέχρι τα 60’s. Ακόμα υπάρχουν ιστορίες που ένα τέτοιο ρούχο έσωσε τον άνθρωπο από δόντια και νύχια σε σαφάρι στην Αφρική (*Π1).

Αυτή την περίοδο, στα 50’s & 60’s με την πρόοδο των συνθετικών υφασμάτων όπως το PVC και το νάιλον οι εταιρείες ενδυμάτων άρχισαν να κατασκευάζουν φτηνότερα, υφάσματα με επικάλυψη για την ευρεία αγορά. Το Pakaman ήταν ένα από αυτά – το πιο δημοφιλές της εποχής του. Ήταν αντιανεμικό και αδιάβροχο αλλά δυστυχώς κρατούσε μέσα τον ιδρώτα και γινόταν άβολο σε μεγάλης διάρκειας χρήση (*Π2). Ένα ακόμα δείγμα αποτελεί το Helox της Ηelly Ηansen. Τεχνολογικά, ήταν ένα λεπτό φύλλο από διαφανές πλαστικό PVC, το οποίο ήταν ραμμένο σε παλτά, ώστε να είναι αδιάβροχα. Χρησιμοποιήθηκε δε από τη νορβηγική αντιπροσωπεία στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1952 στο Ελσίνκι.